En çok kullanılan ilk 3 madenden biridir. Çinko madeni dünya genelinde ve doğada en fazla bulunmaya devam eden ilk 23 madenlerden biridir. En yaygın kullanım alanına sahiptir. Toplam 6 ayrı Çinko minerali türü vardır. Sülfürler, Sülfatlar, Karbonatlar, Silikatlar, Oksitler gibi sınıflandırılan Çinko türleri mevcuttur. Yer kabuğunda bulunan Çinko doğrudan çıkartılmaz. Genelde karbonatlı, sülfürlü, nabit, silikatlı ve oksitli olarak çıkartılır. Oldukça kolay oksitlenebilen bir madendir. 30 elektron sayısına sahip olup geçiş metali grubunda sınıflandırılmaktadır. Keşfeden bilim adamının adı Andreas Sigismund Marggaf’tır. Kimyasal bakımdan aktif olması nedeni ile pek çok metal türünün alaşım maddesi olarak kullanılmaktadır. Demire nazaran daha fazla negatif değere sahiptir.

            Çinko, atom ağırlığı 65.39 g/mol ve periyodik cetveldeki simgesi Zn olup atom numarası 30 olan gümüş renkli bir metaldir. Çinko madeninin tamamen eriyebilmesi için gereken sıcaklık 419,5 derecedir. Geçiş elementlerinden biridir. Özellikle metal üretiminde sıklıkla kullanılmaktadır. Şekillendirilebilmesi için 120 dereceye kadar ısıtılması gereklidir. Düşük kaynama sıcaklığı dikkat çekicidir. Bu değer özellikle pirometalurjik metal üretiminde çok belirleyici bir etmendir. Dökülmüş halde sert ve kırılgandır. Elektrokimyasal potansiyel dizisinde demirden daha negatif değerdedir. Böylece çinko anot olarak katodik korozyon korumada önemli bir kullanım alanı bulur. Galvanizleme bu tür uygulamalardan biridir.

            İlk kez 1746 yılında keşfedildiği kaynaklara geçse de aslında ilk kullanım zamanı Milattan Önce 2000’li yıllara kadar uzanmaktadır. Alaşım madeni olarak kullanılması; ilk defa M.Ö 2000 yıllarında olmuştur. Bu tarihlerde hem Çinliler hem de Romalılar tarafından Pirinç madeni üretmek için kullanılmıştır. Kayıtlara geçmiş ve bilinen en eski Çinko kalıntıları ilk defa Romanya’da keşfedilmiştir. Bilinen en eski çinko arkeolojik kalıntı Romanya Transilvanya’da Doroseh şehrindeki prehistorik Dacian yerleşim merkezinde bulunmuştur. Bu arkeolojik kazılarda yapılan keşifler sonucunda bir heykel parçasında analizler gerçekleştirilmiş olup, heykelin parçasının tam olarak %87,5’inin sadece Çinko madeni kullanılarak üretildiği saptanmıştır. Geriye kalan oranlarda ise %11,5 oranında Kurşun, %1 oranında da Demir madeninden oluştuğu belirlenmiştir. Milattan Sonda 1000 ve 1300 yılları arasında ise Hindistan’da bir tür metal olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. 14. Yüzyılda Hindistan’ın gerçekleştirdiği ticaretlerde sıklıkla tercih edilen değerli madenlerden biridir. Çinko madeni üzerinde kayıtlara geçmiş ilk bilimsel araştırmalar ise 1490 – 1541 yılları arasında gerçekleştirilmiş olup o dönemin ünlü bilim adamlarından Paracelsus’un imzasını taşımaktadır. Avrupa’nın pazarlarında kullanılmaya başlanması ise ilk defa 17 ve 18. Yüzyıl arasında olduğu bilinmektedir. Çinko madeninin bulunduğu – çıkartıldığı yerlerde genelde Kurşun, Bakır, Gümüş, Altın ve Demir madenleri de yer almaktadır. Bulunan Çinko konsantrelerinde Klor ve Flor var ise bu istenmeyen iki ana empüritedir.

           

              Kullanım Alanları 

              Günümüzde çinko; çelik, alüminyum ve bakırdan sonra Dünya’da miktar olarak yıllık tüketimi en fazla olan metaldir. Kimyasal yönden aktif olması ve diğer metallerle kolayca alaşım yapabilmesi nedeniyle çinko, endüstride birçok alaşımın ve bileşiğin üretiminde kullanılmaktadır. Kuvvetli elektropozitif özelliğinden dolayı diğer metallerin özellikle demir çelik ürünlerinin aşınmaya karşı korunmasında kullanılmaktadır. Üretilen çinko metalinin ana ürün olarak tüketildiği belli başlı beş alan bulunmaktadır. Bunlar; galvanizleme, pres döküm alaşımları, pirinç ve bronz alaşımları, çinko oksit ve haddelenmiş çinko alaşımlarıdır.  Kullanım bakımından demir türevi metaller arasında yer alan Alüminyum ve Bakır madenlerinden sonra gelen en değerli madenler listesinde üçüncü sıraya sahiptir. En önemli üç maden; demir ve çelik madenlerinin korozyon odaklı dirençlerin yükseltilmesinde kullanıldığı gibi döküm sanayisinde de uygulanan özel alaşım üretiminde de kullanılmaktadır. Aynı zamanda Pirinç alaşımının yapımı sırasında da kullanılmaktadır. Çinko madeni bunların yanı sıra; çinko plaka yapılarının üretimi ve kalıplaştırılması, çatı yalıtım ve çatı kaplama malzemelerinin üretimi, kalıplandırılması ve şekillendirilmesinde ve lastik sanayisinde de (ZnO olarak) kullanılmaktadır. Ticari potansiyelleri açısından Çinko ve Çinko türevi tüm alaşımların üretiminde herhangi bir gerileme yoktur. Uygulama bakımından diğer ana madenler dışında bir rekabet olmasına karşın Çinko madeninin önemi hiçbir zaman düşmemektedir.

            Çinko alaşımları ve bileşiklerinin kullanım açısından özelliklerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Ticari açıdan çinkonun öneminde herhangi bir gerileme gözlenmemektedir. Bazı uygulama alanlarında, diğer metallerle arasında bir yarış olmasına rağmen, çinkonun önemi hiç azalmamaktadır. Toplam çinko tüketiminin hemen hemen %50’si galvanize çelik üretiminde kullanılmakta, %20’si pirinç üretiminde, %15’i döküm, %8’i çinko oksit üretiminde, %7’ si yarı fabrikasyon ürünlerde kullanılmaktadır. Ekotoksik etkisi nedeniyle çinko, bazı alanlarda sınırlı tüketilmektedir (özellikle yapı ve inşaat sektörü gibi).  Günümüzde çinko ikame materyali olarak; alüminyum, mağnezyum ve plastikler, özellikle otomotiv sektöründe kullanılmaktadır. Ülkede üretilmekte olan sülfürlü cevherlerin yurt içinde izabe imkanı bulunmadığından, zenginleştirilmiş çinko-kurşun cevherleri veya konsantreleri olarak geçici veya doğrudan ihraç yolu ile yurt dışına satılmaktadır. Ayrıca tuvenan, ayıklanmış konsantre, kalsine ürün olarak da çinko ihracatı yapılmaktadır.

            Nikel – Çinko karışımı elde edildiğinde akü sanayisinde kullanılması oldukça yaygındır. Bunun yanı sıra en çok çatı kaplama ve çatı izolasyon madeni olarak kullanılmaktadır. Çatı uygulamaları, levhaların kaplama malzemesinde, kıymetli türdeki tüm cevherlerin ayrıştırılmasında ve bileşeni olarak kullanılmasında yaygın kullanım alanı vardır. Ayrıca Pirinç, Galvaniz, Alüminyum, Bakır, Magnezyum gibi pek çok değerli metalin oluşturulmasında da alaşım madeni olarak yani hammadde ürünü olarak da kullanılmaktadır. Otomobil sanayisindeki dökme kalıplardaki önemini de unutmamak gerekir. Diğer alanlardan bazılarını da listeleyecek olursak;

• Alaşım elementi olarak

• Elektropozitif maden olarak

• Çeliğin dayanıklılaştırılmasında

• Korozyona karşı çelik vb. ürünleri dayanıklılaştırılmasında

• Bronz alaşımında

• Pres döküm sanayisinde

• Hammadde olarak

• Kolavent bağı olarak

• Siyanür ve halojenleri bileşik hale getirmek